«Խնամքի պարտականությունը» (Duty of Care) և «հավատարմության պարտականությունը» (Duty of Loyalty) կորպորատիվ իրավունքի հիմնարար սկզբունքներից են, որոնք ուրվագծում են ընկերության ղեկավար մարմինների, մասնավորապես տնօրենների, խորհրդի անդամների և այլ անձանց ֆիդուցիար պարտականությունները ընկերության գործերը ղեկավարելու և վերահսկելու համար:
Այս հոդվածում կուսումնասիրենք այս հասկացություններից յուրաքանչյուրը ՀՀ օրենսդրության շրջանակներում և կորպորատիվ իրավահարաբերություններում:
Խնամքի պարտականությունը և հավատարմության պարտականությունը հատկապես կարևոր են, երբ խոսքը վերաբերում է ընկերության հիմնական որոշումներին, որոնք ներառում են ընկերությունների միացում և միաձուլում, աշխատակիցների բաժնետիրացում, առաջնային հրապարակային առաջարկ (IPO):
Ի՞նչ է իրենից ներկայացնում Duty of Care-ը
Duty of Care սկզբունքը պահանջում է, որ ընկերության պաշտոնատար անձինք գործեն ի շահ ընկերության և կայացնեն ընկերության լավագույն շահերից բխող ռացիոնալ որոշումներ:
Ի՞նչ է իրենից ներկայացնում Duty of Loyalty-ն
Duty of Loyalty սկզբունքը պահանջում է, որպեսզի ընկերության պաշտոնատար անձինք վեր դասեն ընկերության շահերը իրենց սեփական շահերից: Այն պահանջում է բարեխիղճ մոտեցում ընկերության գործերում և արգելում է շահերի բախումը, որը կարող է վտանգել կորպորատիվ որոշումների կայացման ամբողջականությունը:
Օրինակ այն դեպքում, երբ երկու համագործակցող ընկերությունների գլխավոր տնօրենները, ովքեր ամուսիններ են, կնքեն խոշոր գործարք, որը կլինի հօգուտ մի ընկերության, ապա այս դեպքում նրանք կդրսևորեն անբարեխղճություն և չեն գործի ի շահ ընկերությունների:
Մեր փորձառու իրավաբանների թիմը պատրաստ է աջակցել Ձեզ ընկերության գործունեությանն առնչվող հետևյալ հարցերում`
- ընկերության կառավարման քաղաքականության մշակում,
- կորպորատիվ կառավարման վերաբերյալ խորհրդատվություն,
- ընկերության և ղեկավար մարմինների միջև վեճերի դեպքում խորհրդատվություն և դատական ներկայացուցչություն:
Ինչպե՞ս է ՀՀ օրենսդրությունը կարգավորում Duty of Care և Duty of Loyalty սկզբունքները
ՀՀ օրենսդրությամբ հստակ սահմանված չէ վերոգրյալ սկզբունքների հասկացությունները, սակայն «Բաժնետիրական ընկերությունների մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի (այսուհետ` Օրենք) 90-րդ հոդվածի համաձայն`
«Խորհրդի անդամները, Ընկերության տնօրենը (գլխավոր տնօրենը), վարչության ու տնօրինության անդամները, ինչպես նաև կառավարիչ-կազմակերպությունը և կառավարիչն իրենց պարտականությունների կատարման ընթացքում պետք է գործեն` ելնելով Ընկերության շահերից, իրականացնեն իրենց իրավունքները և Ընկերության նկատմամբ իրենց պարտականությունները կատարեն բարեխիղճ ու ողջամիտ կերպով, խուսափեն անձնական և Ընկերության շահերի միջև իրական և հնարավոր բախումներից (ֆիդուցիար պարտականություն):»
Սա նշանակում է, որ վերոգրյալ անձինք իրենց գործունեությունն իրականացնելիս պետք է ելնեն բարեխղճության ու ողջամիտ կերպով գործելու ֆիդուցիար պարտականությունից:
Ի՞նչ է նշանակում ֆիդուցիար պարտականություն
Օրենքով սահմանված ֆիդուցիար պարտականության հասկացությունից բխում է, որ Օրենքի ուժով և անկախ կառավարման մարմնի հետ կնքված պայմանագրի բովանդակությունից անձը ունի ֆիդուցիար պարտականություն, ինչը ենթադրում է հետևյալ պարտականությունների պահպանումը՝
- գործել Ընկերության շահերից ելնելով,
- իրացնել իրավունքները և կատարել պարտականությունները բարեխիղճ,
- խուսափել Ընկերության և անձնական շահերի միջև իրական և հնարավոր բախումներից։
Բացի այդ, ընկերության կանոնադրական կապիտալում մասնակցության կամ այլ հանգամանքների ուժով ընկերության որոշումների վրա էականորեն ազդելու հնարավորություն ունեցող անձը չպետք է դրդի խորհրդի անդամներին, ընկերության տնօրենին (գլխավոր տնօրենին), վարչության ու տնօրինության անդամներին, ինչպես նաև կառավարիչ կազմակերպությանը և կառավարչին` կայացնելու այնպիսի որոշումներ, որոնք հակասում են ընկերության շահերին կամ այն բաժնետերերի օրինական շահերին, որոնք էական ազդեցություն չեն կարող ունենալ ընկերության որոշումների վրա:
Ո՞վ ունի ֆիդուցիար պարտականությունում ընկերությունում
ՀՀ օրենսդրության համաձայն ընկերության նկատմամբ ֆիդուցիար պարտականություն ունեն՝
- Խորհրդի անդամները,
- Տնօրենը (գլխավոր տնօրենը),
- վարչության և տնօրինության անդամները,
- կառավարիչ-կազմակերպությունը,
- կառավարիչը:
Ի՞նչ պատասխանատվություն է նախատեսում ՀՀ օրենսդրությունը ընկերության պաշտոնատար անձանց նկատմամբ
Ընկերության պաշտոնատար անձինք ընկերության առջև պատասխանատվություն են կրում իրենց գործողությունների (անգործության) հետևանքով Ընկերությանը պատճառած վնասի համար` ՀՀ օրենսդրության շրջանակներում: Պատճառված վնասի փոխհատուցման պահանջով Ընկերությունը կամ Ընկերության այն բաժնետերը (բաժնետերերը), որը (որոնք համատեղ) տնօրինում է (են) Ընկերության տեղաբաշխված հասարակ (սովորական) բաժնետոմսերի մեկ և ավելի տոկոսին, իրավունք ունի (ունեն) խորհրդի անդամների, տնօրենի (գլխավոր տնօրենի), վարչության ու տնօրինության անդամների, ինչպես նաև կառավարիչ-կազմակերպության և կառավարչի դեմ հայցով դիմել դատարան:
Ընկերությանը հասցված վնասի դիմաց պատասխանատվությունից ազատվում են խորհրդի կամ վարչության ու տնօրինության այն անդամները, որոնք ընկերությանը վնասներ պատճառած որոշման ընդունմանը դեմ են քվեարկել կամ նիստին ներկա չեն գտնվել: Պատասխանատվությունից ազատվում են նաև այն անձինք, ովքեր գործել են բարեխիղճ` չգիտեին կամ չէին կարող իմանալ, որ իրենց գործողությունների (անգործության) հետևանքով Ընկերությունը կկրի վնասներ:
Այնուամենայնիվ, օրենքով սահմանված անձանց հրաժարականը, պաշտոնից հետ կանչելը կամ ազատելը չի ազատում նրանց` ընկերությանը պատճառած վնասի համար պատասխանատվությունից:
Ի՞նչ է լինում այն դեպքում, երբ ընկերության առջև պատասխանատվություն են կրում մեկից ավելի անձինք
Եթե Ընկերությանը պատճառված վնասի համար պատասխանատվություն է կրում մի քանի անձ, ապա նրանք Ընկերության առջև կրում են համապարտ պատասխանատվություն: Համապարտ պարտականության դեպքում պարտատերն իրավունք ունի, ինչպես բոլոր պարտապաններից համատեղ, այնպես էլ յուրաքանչյուրից պահանջել կատարելու պարտավորությունն ինչպես լրիվ, այնպես էլ պարտքի մի մասով:
Մեր փորձառու իրավաբանների թիմը պատրաստ է աջակցել Ձեզ ընկերության գործունեությանն առնչվող հետևյալ հարցերում`
- ընկերության կառավարման քաղաքականության մշակում,
- կորպորատիվ կառավարման վերաբերյալ խորհրդատվություն,
- ընկերության և ղեկավար մարմինների միջև վեճերի դեպքում խորհրդատվություն և դատական ներկայացուցչություն:
