Ինչպե՞ս գրանցել ընկերություն Հայաստանում՝ ՍՊԸ, ՓԲԸ թե՞ ԲԲԸ

Նախքան Ձեր բիզնես գործունեությունը սկսելը և ընկերություն Հայաստանում գրանցելը, շատ կարևոր է ճիշտ ընտրել բիզնեսի կազմակերպաիրավական ձևը։ Նախորդ հրապարակմամբ անդրադարձել էինք ԱՁ-ի և իրավաբանական անձանց մինչև տարբերություններին: Այս հոդվածի շրջանակներում ավելի խորը անդրադարձ կկատարենք, թե որոնք են տարբեր կազմակերպաիրավական կառուցվածք ունեցող իրավաբանական անձանց միջև տարբերությունները և որ կազմակերպաիրավական ձևն է հարմար Ձեր բիզնես գործունեության համար։

Որո՞նք են իրավաբանական անձի տեսակները ՀՀ-ում:

Հայաստանի Հանրապետությունում իրավաբանական անձի ամենատարածված տեսակներն են սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերությունները (ՍՊԸ) և փակ կամ բաց բաժնետիրական ընկերությունները (ՓԲԸ, ԲԲԸ), սակայն օրենսդիրը նախատեսել է նաև կոոպերատիվների, լրացուցիչ պատասխանատվությամբ ընկերությունների, լիակատար ընկերակցությունների և վստահության վրա հիմնված ընկերակցությունների հիմնադրումը:

ՍՊԸ-ները և ԲԸ-ները ունեն էական տարբերություններ և կորպորատիվ կառավարման և ներդրումների ներգրավման տեսանկյունից առավել ուշադրության են արժանի այս երկու կազմակերպաիրավական ձևերի տարբերությունները:

Ո՞րն է սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերությունը:

Գործող կարգավորումների համաձայն` սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերություն է համարվում մեկ կամ մի քանի անձանց հիմնադրած ընկերությունը, որի կանոնադրական կապիտալը բաժանված է ընկերության կանոնադրությամբ սահմանված չափերով բաժնեմասերի: Այսինքն, ՍՊԸ-ի մասնակիցները ունեն բաժնեմասեր։

Ո՞րն է բաժնետիրական ընկերությունը:

Բաժնետիրական է համարվում այն ընկերությունը, որի կանոնադրական կապիտալը բաժանված է ընկերության նկատմամբ բաժնետերերի պարտավորական իրավունքը հավաստիացնող որոշակի թվով բաժնետոմսերի: Նախկինում այդ բաժնետոմսերը փաստաթղթային էին (վաուչեր), սակայն  այսօրվա կարգավորումների համաձայն ընկերությունները կարող են թողարկել միայն ոչ փաստաթղային բաժնետոմսեր։ Ձեռք բերելով բաժնետոմս՝ անձը ստանում է համապատասխան իրավունքներ՝ կառավարման համար, շահույթում բաժնեմաս՝ շահաբաժինների տեսքով, բաժնեմաս գույքում՝ ընկերության լուծարման դեպքում։ Այս իրավունքների առանձնահատկությունները տարբերակվում են ըստ բաժնետոմսերի տեսակների`սովորական և արտոնյալ բաժնետոմսեր: Ընդ որում, դրանցից յուրաքանչյուրը կարող է ունենալ իր դասերը:

Ի՞նչ ընդհանրություններ ունեն ՍՊԸ-ն և ԲԸ-ն:

• Կարող են հիմնադրվել մեկ անձի կողմից;
• Մասնակիցները ու բաժնետերերը պատասխանատվություն չեն կրում ընկերության պարտավորությունների համար, այլ միայն կրում են ընկերության գործունեության հետ կապված վնասների` իրենց կատարած ներդրումները կորցնելու ռիսկը;
• Իրավունք ունեն թողարկել պարտատոմսեր:

Ի՞նչպես  կարող է մասնակիցը դուրս գալ ՍՊԸ-ից։

ՍՊԸ-ի մասնակիցն իրավունք ունի ցանկացած ժամանակ դուրս գալ ընկերությունից` անկախ ընկերության կամ նրա մասնակիցների համաձայնությունից, և պահանջել, որպեսզի ՍՊԸ-ն իրեն հատուցի իր բաժնեմասին համարժեք գումար կամ տրամադրի գույք։ Ավելին, ՍՊԸ-ի մասնակիցը կարող է հարկադրաբար դուրս գալ Ընկերությունից: Այսպես ընկերության մասնակիցը (մասնակիցները), որը (որոնք) գումարային առումով տնօրինում է (են) ընկերության առնվազն 10 տոկոս բաժնեմասը, իրավունք ունի (ունեն) դատական կարգով պահանջել ընկերության այլ մասնակցի հեռացումն ընկերությունից, եթե նա իր գործողություններով կամ անգործությամբ դժվարացնում կամ անհնարին է դարձնում ընկերության բնականոն գործունեությունը:

Արդյոք նույն ընթացակարգը գործու՞մ է բաժնետիրական ընկերությունների դեպքում։

Ոչ, բաժնետիրական ընկերությունների դեպքում նման ընթացակարգ չի գործում, բաժնետերը կարող է դուրս գալ ընկերությունից իր բաժնետոմսը օտարելով։ Սա նշանակում է, որ բիզնեսի կառավարման տեսանկյունից ԲԸ-ն ավելի կայուն է, քանի որ ՍՊԸ-ի դեպքում կա ռիսկ, որ Ձեր գործընկերը կարող է ցանկացած ժամանակ դուրս գալ ընկերությունից տանելով ՍՊԸ-ի մի մասը։ Բաժնետիրական ընկերության բաժնետերերը ավելի երաշխավորված են։

Գրանցման ի՞նչ առանձնահատկություններ կան ՍՊԸ-ի և ԲԸ-ի դեպքում:

Թե՛ ՍՊԸ-Ն թե՛ ԲԸ-ն գրանցվում են իրավաբանական անձանց պետական ռեգիստրի կողմից, որն ապահովում է ընկերության օրինական ճանաչումը և համապատասխանությունը տեղական կանոնակարգերին: Գրանցման գործընթացը ներառում է անհրաժեշտ փաստաթղթերի ներկայացում, ինչպիսիք են ընկերության կանոնադրությունը, սեփականության իրավունքի ապացույցը և նրա տնօրենների և բաժնետերերի տվյալները:

Թեև գործընթացը գրեթե նույնն է երկու տեսակի ընկերությունների համար, ԲԲԸ-ները կարող են պահանջել լրացուցիչ փաստաթղթեր՝ կապված իրենց բաժնետոմսերի կառուցվածքի և բաժնետոմսերի թողարկման հետ, ինչը բարդացնում է գրանցման գործընթացը ՍՊԸ-ի համեմատ: Պետական ​​ռեգիստրը պատասխանատու է և երաշխավորում է, որ բոլոր ընկերությունները բավարարեն Հայաստանում ձեռնարկատիրական գործունեության իրականացման օրենսդրական պահանջները:

2025 թվականին Հայաստանում ընկերություն գրանցելու նոր մոտիվացիա

Հայաստանում վերջերս ընդունված օրենսդրական փաթեթը, որը ուժի մեջ է մտնում 2024 թ. դեկտեմբերի 4-ից, նախատեսում է նորարարական խթաններ և ստեղծում ավելի հավասար պայմաններ բարձր տեխնոլոգիական ոլորտի ընկերությունների համար։ Սկսած 2025 թ. հունվարի 1-ից, բոլոր համապատասխան տեխնոլոգիական ընկերությունները—անկախ չափերից—կկարողանան օգտվել միասնական աջակցության գործիքներից։

Այս փոփոխություններն առաջարկում են մի շարք զգալի առավելություններ, հատկապես աշխատուժի ներգրավման ու զարգացման ուղղությամբ։ Օրինակ, 2025 թ. ընթացքում նոր աշխատողների և ներգնա մասնագետների համար վճարվող աշխատավարձի հաշվով եկամտային հարկի 60%-ի փոխհատուցումը կմեղմի բեռը ընկերությունների վրա, իսկ արդեն 2026-ից այդ աջակցությունը բաժին կհասնի հենց ներգնա աշխատողներին։

Գիտահետազոտական (R&D) գործունեությամբ զբաղվող կամ նորարարական ուղղվածություն ունեցող ընկերությունները նույնպես կստանան հավելյալ օժանդակություն, ինչպիսիք են աշխատողների վերապատրաստման ծախսերի 50%-ի չափով պետական աջակցությունը և շրջանառության հարկի տոկոսադրույքի նվազեցումը մինչև 1%: Բացի այդ, շահութահարկի բարեփոխված կարգավորումները բարձր տեխնոլոգիական ներդրումները կդարձնեն առավել բարենպաստ և կանխատեսելի։

Այս համալիր բարեփոխումները Հայաստանը դարձնում են չափազանց գրավիչ միջավայր բարձր տեխնոլոգիական ստարթափների հիմնման և ընդլայնման համար։ Չափի հիման վրա տարբերակման վերացումը նշանակում է, որ թե՛ նորաստեղծ, թե՛ արդեն կայացած ընկերությունները հավասարապես օգտվում են ստեղծված հնարավորություններից։

Զուգորդված կայուն և աճին ուղղված կարգավորող դաշտի հետ, այս քաղաքականությունը խթանում է մրցակցությունը օտարերկրյա ներդրողների շրջանում, բարձրացնում Հայաստանի բարձր տեխնոլոգիական էկոհամակարգի վարկանիշը և թույլ տալիս ընկերություններին ներգրավել բարձրակարգ մասնագետներ ամբողջ աշխարհից։ Այժմ լավագույն ժամանակն է ընկերություն հիմնելու կամ ընդլայնելու Հայաստանում՝ զարգացող բարձր տեխնոլոգիական ոլորտում։

Ընկերությունների ռեեստրի վարումը

Բաժնետիրական ընկերությունների ռեեստր ըստ օրենքի պարտադիր պետք է հանձնվի վարելու ՀՀ Կենտրոնական Դեպոզիտարիային իր Հաշվի օպերատոների միջոցով (ՀՀ Կենտրոնական Դեպոզիտարիայի հաշվի օպերատորների ցանկին կարող եք ծանոթանալ https://cda.am/am/depository_account_operators հղումով)։ ՍՊԸ-ների դեպքում մասնակիցների ռեեստրը վարվում է ՀՀ իրավաբանական անձանց պետական ռեգիստրի գործակալության կողմից, մասնակիցների ցուցակը ներառվում է կանոնադրության մեջ։ Այստեղից նաև մեկ այլ առանձնահատկություն, ՍՊԸ-ների մասնակիցների ցանկը բաց ինֆորմացիա է և կարող է տրամադրվել ՀՀ իրավաբանական անձանց ռեսգիտրի գործակալության կողմից, մինչդեռ ԲԸ-ի դեպքում բաժնետերերի ցուցակը երրորդ անձանց համար գաղտնի է։ Բաժնետիրական ընկերությունների ռեեստրի վարումը ՀՀ կնետրոնական Դեպոզիտարիայում վճարովի է, ՍՊԸ-ների ռեեստրի վարումը` անվճար։

Բաժնետիրական ընկերությունների կառավարման առանձնահատկությունները

Բաժնետիրական ընկերությունների ստեղծման դեպքում ընկերության բաժնետերերն հնարավորություն ունեն կնքելու բաժնետիրական համաձայնագիր, որը բաժնետոմսերի նկատմամբ իրավունքների իրականացման առանձնահատկությունների մասին պայմանագիր է: Այս համաձայնագիրը բնութագրվում է որպես բաժնետիրական ընկերության մասնակիցների՝ կառավարմանն ուղղված իրավունքի արդյունավետ իրականացման ձև:

Մեր իրավաբանների թիմն ուրախ կլինի տրամադրել իրավաբանական խորհրդատվություն Ձեր ընկերության կազմակերպաիրավական ձևի ճիշտ ընտրության հարցում: