Այս հոդվածում կներկայացնենք, թե ինչպե՞ս է իրականացվում գործարքների հարկումը Հայաստանում։ Կանդրադառնանք ինչպես իրավաբանական անձանց, այնպես էլ ֆիզիկական անձանց կողմից կնքվող առավել տարածված գործարքներից առաջացող հարկային պարտավորություններին։ Որպես առավել տարածված գործարքներ առանձնացրել ենք հետևյալ գործարքները.
- անշարժ գույքի օտարման պայմանագիր,
- անշարժ գույքի վարձակալության և անհատույց օգտագործման պայմանագիր,
- ավտոմեքենայի օտարման պայմանագիր,
- կազմակերպության կանոնադրական կապիտալում մասնակցություն կամ ներդրում վկայող այլ արժեթղթերի (այսուհետ՝ «բաժնետոմս») օտարման պայմանագիր։
Ֆիզիկական անձի կողմից անշարժ գույքի օտարման պայմանագիր
Ֆիզիկական անձի կողմից սեփականության իրավունքով իրեն պատկանող անշարժ գույքի օտարումից ստացվող եկամուտը ՀՀ Հարկային օրենսգրքի 147-րդ հոդվածի 1-ին մասի 16-րդ կետի համաձայն համարվում է նվազեցվող եկամուտ։ Այսինքն, այդ եկամուտը չի ներառվում եկամտային հարկի հաշվարկման հարկման բազայի մեջ։
Նույն հոդվածի համաձայն՝ բացառություն է կազմում կառուցապատող համարվող ֆիզիկական անձի կողմից շենքի, դրա բնակարանների, շինությունների (այդ թվում` անավարտ, կիսակառույց)` անհատ ձեռնարկատեր և նոտար չհանդիսացող ֆիզիկական անձին օտարումից ստացվող եկամուտները։ Այսինքն, կառուցապատողի կողմից շենքի, դրա բնակարանների կամ այլ տարածքների օտարումից ստացված եկամուտները հարկվում են եկամտային հարկով, ընդ որում 20 տոկոս դրույքաչափով՝ համաձայն ՀՀ հարկային օրենսգրքի 150-րդ հոդվածի 11-րդ մասի։ Հարկ է նշել, որ ՀՀ Հարկային օրենսգրքի 145-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետով նախատեսվում է եկամուտների այս տեսակի մասով եկամտային հարկի հաշվարկման առանձնահատկությունը․ մասնավորապես՝
- Եթե առուվաճառքի պայմանագրով նախատեսված է անշարժ գույքի օտարման գին, օրինակ՝ 20,000,000 ՀՀ դրամ, ապա եկամտային հարկը կհաշվարկվի այդ գնից ելնելով, այլ կերպ ասած՝ եկամտային հարկը կկազմի 20,000,000 ՀՀ դրամի 20 տոկոսի չափով։
- Եթե առուվաճառքի պայմանագրում անշարժ գույքի օտարման գին նախատեսված չէ, կամ նախատեսված է ավեի պակաս, քան անշարժ գույքի հարկը հաշվարկելիս ընդունվող արժեքը (հարկման բազան), ապա եկամտային հարկը կհաշվարկվի Օրենսգրքով սահմանված կարգով որոշվող՝ անշարժ գույքի հարկով հարկման բազայի 80 տոկոսի չափով։ Այսինքն, եթե անշարժ գույքի հարկը հաշվարկելիս հարկման բազան համարվում է 20,000,000 ՀՀ դրամը, ապա այդ անշարժ գույքի օտարումից ստացված եկամուտների մասով եկամտային հարկը կհաշվարկվի 20,000,000 ՀՀ դրամի 80 տոկոսի նկատմամբ և եկամտային հարկը կկազմի 1,600,000 ՀՀ դրամի 20տոկոսի չափով։
Միևնույն ժամանակ, հարկ է նշել, որ եկամտային հարկի հաշվարկման տեսանկյունից անշարժ գույքի օտարում չի համարվում կազմակերպության կանոնադրական կապիտալում կամ պայմանագրային ներդրումային ֆոնդում գույքի ներդրումը:
Էմ Բի Լեգալ թիմը սիրով պատրաստ կլինի աջակցել Ձեզ այս և ցանկացած այլ գործարքների և դրանցից առաջացող հարկային պարտավորությունների վերաբերյալ հարցերով։
Իրավաբանական անձի կողմից անշարժ գույքի օտարման պայմանագիր
Ինչ վերաբերում է իրավաբանական անձի կողմից անշարժ գույքի օտարման արդյունքում ստացված եկամտին, ապա այն համարվում է ընկերության համախառն եկամտի տարր և ներառվում է շահութահարկի հաշվարկի մեջ։ Այս դեպքում նույնպես եկամտի չափը որոշելիս հիմք է ընդունվում առուվաճառքի պայմանագրում նշված գինը, իսկ գնի բացակայության դեպքում եկամուտը դիտարկվում է անշարժ գույքի հարկով հարկման բազայի 80 տոկոսի չափով։
Հարկ է նշել, որ անշարժ գույքի օտարման գործարքը կդիտվի ԱԱՀ-ից ազատված, եթե այն օտարվում է ներդրումային ֆոնդի կողմից տվյալ ներդրումային ֆոնդում մասնակցություն ունեցող այն անձին, ով ներդրել է տվյալ անշարժ գույքը ներդրումային ֆոնդում փայի կամ բաժնետոմսի դիմաց։
Ֆիզիկական անձի կողմից անշարժ գույքի վարձակալության պայմանագիր
ՀՀ Հարկային օրենսգրքի 150-րդ հոդվածի 7-րդ մասի համաձայն վարձակալական վճարները հարկվում են եկամտային հարկով՝ 10 տոկոս դրույքաչափով։ Ընդ որում, եթե մեկ հարկային տարվա ընթացքում ֆիզիկական անձի կողմից ստացված վարձակալական վճարների հանրագումարը գերազանցում է 60 միլիոն ՀՀ դրամը, ապա հաշվարկվում է լրացուցիչ եկամտային հարկ՝ գերազանցող մասի նկատմամբ 10 տոկոս դրույքաչափով։
Իրավաբանական անձի կողմից անշարժ գույքի վարձակալության կամ անհատույց օգտագործման պայմանագիր
Իրավաբանական անձի կողմից իրեն սեփականության իրավունքով պատկանող անշարժ գույքի վարձակալության տրամադրելու դեպքում ստացված եկամուտը համարվում է համախառն եկամտի տարր և ներառվում է շահութահարկի հաշվարկի մեջ։ Իրավաբանական անձի համար եկամուտ է դիտվում նաև անհատույց օգտագործման պայմանագրի հիման վրա անշարժ գույքի օգտագործումը՝ ՀՀ հարկային օրենսգրքով սահմանված կարգով որոշվող չափով։
Եթե իրավաբանական անձը գործում է հարկման ընդհանուր համակարգում, ապա անշարժ գույքի վարձակալության պայմանագիրը ենթակա է հարկման նաև ԱԱՀ-ով։
Ֆիզիկական անձի կողմից ավտոմեքենայի օտարման պայմանագիր
Ֆիզիկական անձի կողմից ավտոմեքենայի օտարումից ստացված եկամուտը չի դիտարկվում որպես համախառն եկամտի տարր և չի ներառվում եկամտային հարկի հաշվարկի մեջ։
Իրավաբանական անձի կողմից ավտոմեքենայի օտարման պայմանագիր
Իրավաբանական անձի կողմից օտարվող ինչպես ցանկացած այլ գույքի, այնպես էլ ավտոմեքենայի օտարման արդյունքում առաջացած եկամուտը ներառվում է շահութահարկի հաշվարկի մեջ։
Ֆիզիկական անձի կողմից բաժնետոմսերի օտարման պայմանագիր
ՀՀ Հարկային օրենսգիրքը սահմանում է ընդհանուր կանոն ֆիզիկական անձանց կողմից բաժնետոմսերի օտարումից ստացվող եկամուտների վերաբերյալ․ այդ եկամուտները դիտարկվում են որպես եկամուտ չհամարվող տարր և չեն ներառվում եկամտային հարկի հաշվարկի հարկման բազայի (համախառն եկամտի) ձևավորման մեջ։ Այդ ընդհանուր կանոնից նախատեսված է բացառություն․ մանսավորապես ֆիզիկական անձի կողմից ընկերության կանոնադրական կապիտալում անշարժ գույքի ձևով մասնակցությունը վկայող բաժնետոմսերը դրանք ձեռք բերելու օրը ներառող հարկային տարվա ընթացքում կամ դրան հաջորդող երեք հարկային տարիների ընթացքում օտարելու դեպքում ստացված եկամուտը չի նվազեցվի համախառն եկամտից և դրա մասով եկամտային հարկը կհաշվարկվի 10 տոկոս դրույքաչափով։
Իրավաբանական անձի կողմից բաժնետոմսերի օտարման պայմանագիր
Ինչ վերաբերում է իրավաբանական անձի կողմից բաժնետոմսերի օտարումից ստացված եկամուտներին, ապա դրանք կներառվեն շահութահարկի հաշվարկի մեջ, եթե բաժնետոմսերի օտարումը տեղի ունենա բաժնետոմսերը դրանք ձեռք բերելու օրը ներառող հարկային տարվան հաջորդող երկու հարկային տարիների ընթացքում։
Էմ Բի Լեգալ թիմը սիրով պատրաստ կլինի աջակցել Ձեզ այս և ցանկացած այլ գործարքների և դրանցից առաջացող հարկային պարտավորությունների վերաբերյալ հարցերով։
